پس از انتشار گزارش‌هایی درباره برنامه دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمریکا برای بازسازی غزه و تبدیل آن به یک منطقه گردشگری، مخالفت کشورهای عربی با این طرح شدت گرفته است.

ترامپ این برنامه را که شامل زیرساخت‌های پیشرفته، هتل‌های لوکس و توسعه اقتصادی در غزه است، به‌عنوان راهکاری برای بازسازی این منطقه پیشنهاد کرده، اما اجرای آن مستلزم تخلیه کامل جمعیت فلسطینی از غزه است.

این مسئله باعث واکنش تند کشورهای منطقه، به‌ویژه مصر و اردن، شده است. در حالی که این کشورها ابزارهای دیپلماتیک، اقتصادی و امنیتی برای فشار بر واشنگتن دارند، کارشناسان می‌گویند، بعید است از این اهرم‌ها استفاده کنند؛ مگر در بدترین سناریوی ممکن.

طرح “ریویرا غزه”: از پیشنهاد تا جنجال
به گزارش منابع رسانه‌ای، طرح پیشنهادی ترامپ از یک سند ۴۹ صفحه‌ای که توسط جوزف پلتزمن، استاد اقتصاد در واشنگتن، تهیه شده، الهام گرفته است. این سند شامل طرح‌هایی برای زیرساخت‌های مدرن، سیستم حمل‌ونقل، فرودگاه‌ها و بنادر، دولت دیجیتال و توسعه گردشگری ساحلی در غزه است.

ترامپ این برنامه را راه‌حلی برای بازسازی غزه می‌داند، اما مسئله اصلی، جابه‌جایی اجباری ساکنان این منطقه است. پلتزمن در یک پادکست در ماه اوت گفت که آمریکا می‌تواند مصر را تحت فشار قرار دهد تا فلسطینیان را بپذیرد، زیرا این کشور بدهی‌های سنگینی به ایالات متحده دارد.

این پیشنهاد در حالی مطرح شده که پس از حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ گروه حماس و حملات هوایی متقابل اسرائیل، غزه عملاً ویران شده و یک آتش‌بس شکننده در منطقه برقرار است. اما آیا می‌توان حدود ۲ میلیون فلسطینی را مجبور به ترک خانه‌هایشان کرد؟ و مهم‌تر از آن، آیا این اقدام در جامعه جهانی به‌عنوان “پاک‌سازی قومی” محکوم خواهد شد؟

مخالفت شدید کشورهای عربی
این طرح واکنش گسترده‌ای در منطقه ایجاد کرده است. مصر و اردن، دو کشوری که ترامپ پیشنهاد کرده میزبان آوارگان فلسطینی باشند، به‌شدت با این طرح مخالفت کرده‌اند.

ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، پس از یک سفر دیپلماتیک به واشنگتن، در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «اردن قاطعانه با جابجایی اجباری فلسطینیان غزه و کرانه باختری مخالف است.»

وزارت امور خارجه مصر نیز اعلام کرد که این کشور قصد دارد طرحی ارائه دهد که تضمین کند فلسطینیان در سرزمین خود باقی بمانند.

با این حال، ترامپ معتقد است که مصر و اردن – که میلیاردها دلار کمک نظامی و اقتصادی از آمریکا دریافت می‌کنند – در نهایت چاره‌ای جز پذیرش این طرح نخواهند داشت.

کشورهای عربی چگونه می‌توانند این طرح را متوقف کنند؟
اردن یکی از نزدیک‌ترین متحدان آمریکا در منطقه است و در سال ۲۰۲۱ توافق‌نامه همکاری دفاعی با واشنگتن امضا کرد که به نیروهای آمریکایی اجازه می‌دهد آزادانه در خاک اردن فعالیت کنند. اما کارشناسان معتقدند که مجبور کردن اردن به پذیرش آوارگان فلسطینی، می‌تواند ثبات دولت این کشور را به خطر بیندازد.

مصر نیز هشدار داده که اگر اسرائیل فلسطینیان را به صحرای سینا منتقل کند، این کشور معاهده صلح خود با اسرائیل را لغو خواهد کرد. گزارش‌هایی از تقویت نیروهای نظامی مصر در سینا منتشر شده، اما مشخص نیست که این اقدام واکنشی مستقیم به اظهارات ترامپ بوده یا بخشی از تدابیر امنیتی این کشور است.

کشورهای عربی همچنین می‌توانند با کاهش همکاری اطلاعاتی و نظامی با واشنگتن، بر دولت آمریکا فشار وارد کنند.

با این حال، کارشناسان معتقدند که این کشورها ترجیح می‌دهند از درگیری مستقیم با ترامپ اجتناب کنند.

تلاش برای ایجاد ائتلاف عربی
تحلیلگران می‌گویند که کشورهای عربی در تلاشند تا به‌جای مقابله مستقیم با ترامپ، یک جبهه دیپلماتیک متحد ایجاد کنند.

احمد عبودوه، تحلیلگر خاورمیانه در اندیشکده چتم هاوس بریتانیا، در گفتگو با دویچه‌وله گفت: «هیچ‌یک از کشورهای عربی نمی‌خواهند در آغاز دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، مستقیماً با او درگیر شوند.»

او تأکید کرد که مصر و دیگر کشورهای عربی به‌دنبال فشار از طریق نهادهای آمریکایی مانند وزارت خارجه، پنتاگون و کنگره هستند تا ترامپ را از این تصمیم منصرف کنند.

اتحادیه عرب اعلام کرده که در ۲۷ فوریه در قاهره نشست اضطراری برگزار خواهد شد تا یک طرح جایگزین برای بازسازی غزه ارائه دهد.

طرح جایگزین کشورهای عربی برای غزه
بر اساس گزارش‌های رسانه‌‌ها، کشورهای عربی قصد دارند یک برنامه جایگزین ارائه دهند که احتمالاً بر مبنای پیشنهاد تشکیلات خودگردان فلسطینی خواهد بود.

این طرح شامل:

ایجاد یک دولت تکنوکرات برای اداره غزه
حضور نیروهای امنیتی آموزش‌دیده توسط کشورهای عربی
اسکان موقت آوارگان فلسطینی در داخل غزه تا زمان بازسازی
برآورد شده که این برنامه بیش از ۳۰ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت و مصر احتمالاً کنفرانسی برای تأمین مالی این طرح برگزار خواهد کرد.

طرح ترامپ؛ فرصتی برای جناح راست اسرائیل؟
با وجود مخالفت گسترده کشورهای عربی، گروه‌های راست‌گرای افراطی در اسرائیل از این طرح استقبال کرده‌اند. برایان کاتولیس، تحلیلگر اندیشکده مؤسسه خاورمیانه واشنگتن، می‌گوید: «صحبت‌های ترامپ، جناح راست اسرائیل را جسور کرده است و آنها اکنون خیال می‌کنند که شاید رؤیای پاک‌سازی قومی فلسطینیان محقق شود.»

او هشدار داد که در صورت الحاق کرانه باختری به اسرائیل، تمام معادلات دیپلماتیک منطقه تغییر خواهد کرد و احتمال درگیری‌های گسترده‌تر افزایش می‌یابد.